Anak Indië van Hetty Naaijkens-Retel Helmrich gaat deze week in première

Om de beroemdste Amerikaanse regisseurs te treffen, heb je in Hollywood de grootste kans. En in Nederland is de regio Amsterdam dé place to be voor iedereen die vindt dat-ie meetelt in de filmindustrie. Zo niet Hetty Naaijkens-Retel Helmrich. Haar films over Nederlands-Indië trokken tienduizenden bezoekers en met haar oeuvre won ze meerdere filmprijzen. Toch woont ze nog steeds in Goirle, al sinds 1988. En voor het Goirles Belang zwaait ze de deuren van haar thuiskantoor annex productieruimte sierlijk open.

door Matthijs Lodewijks

Je hoeft geen tweede Sherlock Holmes te zijn om te ontdekken dat Hetty (1955) haar sporen heeft verdiend in de filmindustrie. De vitrinekast in haar werkruimte kan de hoeveelheid filmprijzen nog maar nét aan. En de muur hangt vol met oorkondes en prijzen, zowel nationaal als internationaal.

Aan een andere muur hangt een fotocollectie. Daarop prijken niet bepaald de minste mensen. We zien Hetty – zichtbaar trots – poseren naast astronaut André Kuipers, acteurs Robert Redford en Rutger Hauer, de Amerikaanse ex-president Bill Clinton en veel meer mensen met een vip-status. “Ik heb ontelbaar veel premières, evenementen, awarduitreikingen en lezingen bezocht”, meldt Hetty. “In Nederland, maar ook veel in het buitenland. Ik heb behoorlijk veel van de wereld gezien en bijzondere mensen ontmoet.”

Haar eerste lange reis

Hetty kon nog maar amper lopen toen ze haar eerste lange reis maakte, per boot. “Ik ben in november 1955 geboren in Bandung, in Nederlands-Indië. In 1957 kwam ons gezin naar Nederland.” Ze wijst naar een ingelijste filmposter van de rolprent Anak Indië – subtitel: In Nederland door Omstandigheden, kortweg INDO – aan een nog vrije wand. Met als achtergrond een foto van een klein meisje dat zich wat angstig vastklampt aan de railing van een boot op volle zee. “Dat is mijn oudere zus. Mijn vader maakte ongelofelijk veel en mooie foto’s van ons.”

Ze vertelt vastbesloten en rustig over de geschiedenis van haar en haar familie. Over hoe ze met haar ouders, broers en zussen na aankomst in Nederland tijdelijk woonden in een soort pension in Valkenburg. Na anderhalf jaar vestigde het gezin zich in Tilburg, waar ze in het onderwijs terechtkwam; ze doceerde Nederlands en maatschappijleer. Via een achtjarig verblijf op Curaçao en een kortere tijd in Dordrecht streek ze uiteindelijk in Goirle neer.

Een einde aan oubollige muziek

“De tijd in Valkenburg inspireerde me om de film Contractpensions te maken, de eerste docufilm van mijn vierluik over de kille opvang van Indische Nederlanders na de massale repatriëring uit Nederlands-Indië. Daarna volgden Buitenkampers, een documentaire over verhalen van het overleven buiten de Japanse kampen door Indische Nederlanders tijdens de Tweede Wereldoorlog. Film drie was Klanken van Oorsprong, over Indo-invloeden op de Nederlandse muziek. Wist je dat er in de jaren na de oorlog overwegend oubollige muziek te horen was in Nederland? Het waren de Indische Nederlanders die daar verandering in brachten. Zij brachten de rock-'n-roll naar Nederland. Niet de Amerikanen, zoals vaak wordt gedacht.”

Veel publieksaandacht

Voor alle drie deze filmhuisachtige films ontving Hetty de prestigieuze Kristallen Film. Dat is een Nederlandse publieksprijs die wordt uitgereikt aan makers van Nederlandse documentaires of speelfilms die meer dan tienduizend bioscoopbezoekers hebben getrokken. De kans dat het hierbij blijft, is net zo groot als de kans dat er deze maand op natuurijs kan worden geschaatst op het Bankven. Donderdag 26 juni is namelijk de première van Anak Indië, die in 96 bioscopen en theaters gaat draaien waaronder ook Pathé, Kinepolis en Vue. Veel voorstellingen zijn al uitverkocht.

“Er is ontzettend veel aandacht van het publiek voor mijn nieuwe film”, stelt Hetty tevreden. “Hoe dat komt? Ik denk dat het onderwerp – mensen uit het voormalige Nederlands-Indië in Nederland – erg herkenbaar en toegankelijk is. Daarnaast is dit het slotstuk van mijn vierluik en deden mijn vorige films het erg goed. Ik denk dat het publiek mijn films gewoon graag ziet. Er is iemand die negen keer naar Klanken van Oorsprong is geweest. Mijn films waren te zien op Omroep Max en Netflix. En over media-aandacht heb ik ook niet te klagen. De Volkskrant, BN DeStem, Omroep Brabant en het BD zijn hier allemaal geweest.” En de komst van het Goirles Belang is vermoedelijk de kers op de taart.

Meer dan de rijsttafel

Met Anak Indië wil Hetty bezoekers iets vertellen over de geschiedenis van Nederlands-Indië. “Er is een enorm hiaat in de collectieve kennis over dit onderwerp. Dat komt ook omdat scholen er steeds minder over leren. De Nederlands-Indische geschiedenis gaat echt veel verder dan alleen de rijsttafel, in tegenstelling tot wat veel mensen denken. Dankzij de VOC-expedities is Nederland zo rijk geworden. Zonder die vaarten, veroveringen en plunderingen waren de Nederlandse snelwegen nog hobbeliger dan de Belgische. De palen waarop Amsterdam is gebouwd? Die komen uit Nederlands-Indië. En zo kan ik nog lang doorgaan.”

Hetty is duidelijk goed op de hoogte van de historie. “Als ik tien mensen vraag of er in Nederland meer Indische Nederlanders of Molukkers zijn, krijg ik negen keer het antwoord ‘Molukkers’. Nou, fouter kan niet. Er zijn ongeveer 12.500 Molukkers naar hier gekomen, tegenover 300.000 Nederlands-Indische repatrianten. Maar die grootste groep is heel geruisloos opgegaan in de samenleving, in tegenstelling tot de Molukse groep – zonder daarover te willen oordelen. Nederlanders zijn 350 jaar in Nederlands-Indië geweest. Het is echt onderdeel van de Nederlandse cultuur geworden. Indo’s horen bij Nederland en ze hoeven hun afkomst echt niet te verhullen, dat is compleet onnodig. Dat besef mag groeien en ik hoop dat met de film te bewerkstelligen.”

Bijzondere techniek

Anak Indië, waar Hetty ongeveer drie jaar aan werkte in nauwe samenwerking met de Poolse-Nederlandse animator Stefan Venbroek, bevat veel uniek filmmateriaal uit de familiecollectie. De film is gemaakt met de Single Shot Cinema-techniek waardoor de kijker het gevoel heeft écht aanwezig te zijn bij de actie, net zoals de met drie Oscars bekroonde film 1917, over de Eerste Wereldoorlog. Hetty heeft nog een leuk weetje: “Mijn inmiddels overleden broer Leonard Retel Helmrich is de bedenker van die techniek. Hij heeft die beweging in gang gezet.”

Deze week is de film dus voor het eerst te zien, in Amsterdam, waarna de rest van het land direct volgt. Spannende tijden, aldus Hetty. “Er komen veel BN’ers naar de première. Natuurlijk ben ik erg benieuwd naar de ontvangst. Ik hoop dat ik de kijkers hiermee wat wijzer maak over de geschiedenis van Nederlands-Indië. Want uiteindelijk is dat ook gewoon ónze vaderlandse geschiedenis.”

Anak Indië is in Tilburg te zien in Cinecitta en Pathé. Voor meer informatie: anak-indie.nl