Volle Jan van Besouw-kapel bij symposium

Op de middag voordat het Nederlands elftal de belangrijke WK-kwalificatiewedstrijd tegen Polen speelde, kleurde de kapel van het Jan van Besouw al oranje. Het had alles te maken met het Symposium ‘Stap uit de schaduw’, in het kader van de internationale campagne ‘Orange the World’. Een campagne om aandacht te vragen voor het stoppen van geweld tegen vrouwen en meisjes.

door Matthijs Lodewijks

Aan het begin van ‘Stap uit de schaduw’ stapte zangeres en cabaretière Henrike Brouwer in de schijnwerpers. Begeleid door Dave Hanhart op de vleugel zong ze het refrein ‘Bemoei je maar wel’ - over dat mensen niet moeten wegkijken van geweld tegen vrouwen. Het was op de melodie van ‘Fragile’ van Sting.

Schrijnende verhalen

Een toepasselijke referentie, want de panelleden toonden zich tegenover een volle kapel van hun kwetsbaarste kant. Zo ook Serife Cetin die een erg persoonlijk verhaal vertelde. “Ik was op studiereis naar Turkije. In het vliegtuig was ik verdrietig, omdat ik mijn dochtertje miste. Mijn collega naast me, met wie ik een lange en hechte band had, had het door. Ze zei: ‘As ge oe èige nie kietelt dan laàchte nooit’. Ik begreep niet helemaal waarom ze dat zei, maar hoorde iets in haar stem wat ik nooit eerder hoorde. Later, op de hotelkamer, deelde ze wat er was. Ze vertelde gedetailleerd over hoe ze zichzelf na terugkerend misbruik als kind kietelde om weer te kunnen lachen.”

Cetin schoot vol, hoewel ze als trainer en procesbegeleider bij Sterk Huis echt wel wat pijnlijke verhalen gewend is. Het publiek beloonde haar openhartige verhaal met een applaus. Het zette ook meteen de toon voor de rest van de middag; als een uitnodiging aan het publiek om ook een gevoelig thema als seksueel geweld tegen vrouwen bespreekbaar te maken en houden.

Victim blaming

Op het podium zaten meer mensen die iets heftigs hadden meegemaakt en daar goed over konden vertellen. Sarah Tulling werd op weg naar huis in een afgelegen gebied van haar scooter gereden en vervolgens seksueel misbruikt, mishandeld en bijna gewurgd.

Daarover schreef ze het boek ‘Waarom reed je door de polder?’, waaruit ze, zicht- en hoorbaar geëmotioneerd, een indrukwekkende passage voordroeg. Het opende de deur naar het onderwerp victim blaming. De omgekeerde wereld: het slachtoffer krijgt dan de schuld. Had ze maar niet zo’n kort rokje moeten dragen, bijvoorbeeld. Of maar niet ‘s nachts door de polder moeten rijden. Tulling, behalve auteur ook casemanager bij Centrum Seksueel Geweld, verwoordde het treffend. “Als slachtoffer heb je een luisterend oor nodig. Geen beschuldigende mond.”

Portretten om stil van te worden

Waar Tulling woorden gebruikte om de gebeurtenissen van zich af te schrijven, greep panellid Henriëtte van Gasteren naar haar camera. Ze werd twee keer verkracht en haar dochter Krissi één keer. Die laatste gebeurtenis inspireerde haar om een artistiek statement te maken: fotoserie 'Silent Scream'. Foto’s van slachtoffers en daders - en de bijbehorende verhalen - stonden in de foyer van het cultureel centrum opgesteld. De naam was raak; om stil van te worden. Ze maakte de portretten, vaak op de plek waar het gebeurde, om het thema bespreekbaar te maken. Én om de slachtoffers een stem te geven.

Wouter Vaessen was – pianist Dave Hanhart uitgezonderd – de enige man op het podium en tegelijk een van de weinige mannen in de zaal. Hij was lange tijd hoofdagent en daarna zedenrechercheur. Net als Tulling schreef ook Vaessen: het kinderboek ‘Sam en het niet-leuke geheim’ komt van zijn hand. “Het is een middel om op een laagdrempelige manier met je kind het gesprek aan te gaan over vervelende ervaringen. En te leren dat ze het onderwerp niet hoeven te verzwijgen.”

Ook het publiek liet van zich horen. Een toehoorder vroeg het panel waar de grens ligt tussen toelaatbaar en overschrijdend gedrag. Wanneer is er eigenlijk toestemming, ofwel consent? Want, zo was de mening, veel slachtoffers bevriezen en zijn daardoor ineens niet meer zo weerbaar. Een natuurlijke reactie van het reptielenbrein, maar wel een reactie die een dader in de kaart speelt.

Sombere cijfers

De oplossing is niet zo makkelijk te geven. En de kille cijfers stemmen ook al niet positief. Wereldwijd heeft één op de drie vrouwen te maken met geweld, volgens Orange the World. Meer dan de helft van de Nederlandse vrouwen krijgt te maken met seksueel grensoverschrijdend gedrag. En bijna driekwart van de vrouwen in ons land heeft seksuele intimidatie meegemaakt. Een ver-van-het-bed-show is het dus allerminst.

De organisatie van het symposium was het er unaniem over eens. Geweld tegen vrouwen is dichterbij dan je denkt en kan iedere vrouw overkomen. De boodschappen aan het publiek waren duidelijk. Bemoei je er wél mee. Luister naar het verhaal van een slachtoffer en geef ruimte. En spreek mensen aan op hun verantwoordelijkheid en gedrag, op weg naar een klimaat waarin geweld en misbruik wordt veroordeeld. Tot het zover is, zijn bijeenkomsten zoals die van vrijdagmiddag in het Jan van Besouw hard nodig.